گردآورنده : دکتر راضیه پیرزاد متخصص طب فیزیکی و توانبخشی بیمارستان مادر و کودک شوشتری

علل ایجاد کمردرد چه هستند؟

بیشتر دلایل بروز کمردرد مزمن، مکانیکی است. با گذشت عمر، تخریب و نوسازی طبیعی بافت ستون مهره‌ها در استخوان، مفاصل و دیسک‌ها به‌گونه‌ای باعث تغییراتی می‌شود که اسپوندیلوز یا ساییدگی مهره ها نام دارد و بیشتر کمردردها با اسپوندیلوز همراه هستند.

برخی از علل مکانیکی ایجاد کمردردها عبارتند از:

• کشیدگی و پیچیدگی در اثر کش آمدن زیاد، بلند کردن جسم بسیار سنگین یا بد بلند کردن یک جسم به‌ وجود می‌آید. این کشیدگی می‌تواند هم باعث پارگی لیگامان و هم گرفتگی عضلات کمر شود.
• تخریب ساختار دیسک بین مهره‌ای که یکی از شایع‌ترین علل کمردرد مزمن است و به خاطر کاهش انعطاف‌پذیری دیسک با افزایش سن پدید می‌آید.
• پارگی یا بیرون‌زدگی دیسک
• آسیب به رشته‌های عصبی نخاعی (رادیکولوپاتی) به‌خاطر فشار، التهاب یا ضایعه پدید می‌آید.
  این آسیب باعث درد، بی‌حس شدن، ضعف، گزگز و تیر‌ کشیدن پاها می‌شود. سیاتیک عبارتی است که برای همین ضایعه استفاده می‌گردد.وقتی روی ریشه‌های عصبی سازنده عصب سیاتیک فشار می‌آورد و علاوه بر کمردرد، در ساق پا و پا هم درد تیرکشنده حس می‌شود.
• از سایر علل مکانیکی کمردرد مزمن می‌توان به جابه‌جایی مختصر یکی از اجزای ستون فقرات، ضربه در اثرتصادف یا ورزش یا امثال آن، تنگی کانال نخاعی و مشکلات استخوانی مانند اختلال در انحنای کمر و امثال آن اشاره کرد.
• گاهی کمردرد در اثر یک بیماری جدی پدید می‌آید که لازم است در این موارد، به‌ سرعت به پزشک مراجعه کرد از جمله: عفونت‌ها، تومورها و سنگ کلیه.
• فیبرومیالژی، پوکی استخوان، و بیماری‌های التهابی مفاصل هم می‌توانند با کمردرد همراه باشند.

عوامل بروز کمر درد

الف- کمر دردهای مکانیکی

شامل آن دسته از بیماری هایی هستند که در اثر و با بواسطه یک عامل مکانیکی مانند ضربه, حرکات فیزیکی نامناسب، کم بودن قدرت عضلات و یا فشار بیش از حد به ناحیه ستون فقرات کمری در اثر بد قرار گرفتن وضع بدن در حالت نشسته و ایستاده ایجاد می گردند. این دسته از بیماری ها 90% از علل کمر درد را تشکیل می دهند و نکته جالب اینکه به راحتی قابل پیشگیری هستند که عوامل بروز آن ها در زیر آمده است.

1-قرار گرفتن در وضعیت های نامناسب
وضعیت نامناسب ایستادن: قرارگرفتن در وضعیت نامناسب هنگام ایستادن، سبب افزایش یا کاهش قوس های ستون فقرات و یا انحراف جانبی آنها می شودکه در هر صورت باعث بروز کمردردهای شدید می گردد.
وضعیت ایستا: وضعیت ایستا و بدون تحرک بخصوص وقتی که نامتقارن و کج باشد, برای ستون فقرات بسیار مضر است. این حالت در کار با ماشین آلات, که نیاز به قرار گرفتن در یک وضعیت ثابت و نامتقارن به مدت طولانی دارد بسیار اتفاق می افتد و اگر اصلاح نگردد می تواند باعث درد قابل توجهی در ناحیه کمر شود.
افرادی که با کامپیوتر کار می کنند به طور مداوم در یک وضعیت ایستا قرار دارند به طوری که سر خم شده، دست ها بر روی صفحه کلید قرار گرفته و تنها انگشتان حرکت می کنند. این حالت با فشار بر نواحی شانه ای و انقباض ممتد عضلات گردن و کتف همراه است و اغلب این افراد از درد در ناحیه شانه های خود شکایت دارند. در صورتی که صفحه کلید در سمت چپ و صفحه کامپیوتر در سمت راست کاربر قرار گیرد به طوری که وی مجبور باشد در طی روز مدام سرش را حرکت دهد و یا اینکه صفحه کلید بالاتر و یا پایین تر از ارتفاع استاندارد خود قرار گیرد, فشار مکانیکی وارد بر ستون فقرات بیشتر شده و سبب آسیب بیشتری می گردد.
وضعیت نامناسب نشستن, خم شدن های طولانی از ناحیه کمر, چمباتمه زدن به مدت طولانی, خم و راست شدن مکرر نیز از دلایل دیگر است.

2-کاهش تحرک
کاهش تحرک می تواند نتیجه عدم استفاده و یا بهبود ناکافی عضو بعد از آسیب دیدن باشد.
عدم استفاده: کاهش دامنه طبیعی حرکات ستون فقرات و عدم استفاده فعالانه از این عضو منجر به سفتی و کاهش خاصیت ارتجاعی آن شده و از طرفی باعث آتروفی (لاغر شدن) عضلات نگهدارنده ستون فقرات می گردد. عضلات ضعیف و لاغر، قدرت حمایت از ستون فقرات کمری در شرایط مورد نیاز مثل بلند کردن جسم سنگین از روی زمین را ندارند در نتیجه سبب بروز کمردرد می شوند. (این وضعیت با ورزش فعال در کل دامنه حرکتی ستون فقرات، فیزیوتراپی و تقویت عضلات نگهدارنده قابل جبران است). البته کاهش دامنه حرکات مفصلی می تواند ناشی از عوامل دیگری مانند اسکار سوختگی و علل مادرزادی (مانند جوش خوردن دو مهره) باشد و یا مثلا افرادی که محدودیت حرکتی دارند(مانند افراد هموفیلی) به خاطر فشارهای غیر معمول مفاصل دیگر نظیر ران و زانو ،بیشتر از بقیه مستعد پشت دردند. برای مثال اگر زانوها یا ران ها درست راست نشوند، فرد اجبارا به جلو متمایل می شود. این حالت فشار غیر معمولی به ستون فقرات وارد می کند و در دراز مدت موجب بروز درد خواهد شد.

3-بهبود ناکافی
به طور مثال عدم بهبود کامل بعد از یک حمله کمر درد ناشی از اسپاسم عضلانی، که منجر به کاهش گودی کمر شده است، می تواند باعث کاهش تحرک ستون فقرات شود. در این مورد، بهترین درمان، انجام تمرینات ورزشی به طور فعالانه و تحت نظر پزشک جهت اصلاح گودی کمر و بازگشت به وضعیت طبیعی است.

4-استرس ناشی از کار
نیرو و ارتعاش: نیرو و ارتعاش تولید شده توسط ابزار مختلف, از طریق دست ها و یا اندام دیگر به بدن منتقل می شود و باعث فشارهای غیر معمول به خصوص در اطراف گردن شانه ها می گردد. برای مثال کار با دریل های بادی، چکش زدن مداوم، پوشیدن دستکش های سنگین و یا رانندگی طولانی مخصوصا با وسایل نقلیه سنگین از قبیل تراکتورها، یک نیروی ارتعاشی قوی را به بدن منتقل می کند که با افزایش فشار عمودی به دیسکهای بین مهره ای سبب آسیب به آنها و بروز کمردرد می گردد.
توالی و تداوم کار: کار سنگین و مداوم در یک وضعیت ثابت برای ستون فقرات بسیار مضر است. به خصوص در مشاغل صنعتی که نیروی زیادی برای انجام کار صرف می گردد، بهتر است زمانی هر چند کوتاه به استراحت جهت تجدید قوا اختصاص داده شود، تا از آسیب های ناشی از کار سنگین بر ستون فقرات کاسته شود.

5-چاقی
وزن زیاد مشکل شایعی است که گریبان گیر برخی افراد جامعه می باشد. صرف نظر از شکل ظاهری که یک مقوله شخصی است، عوارض ناشی از چاقی مانند: فشار حاصله بر روی قلب، تمایل به افزایش فشار خون, آسیب به ستون فقرات(بخصوص ناحیه کمر) و … قابل توجه است. مهم است بدانید آسیب حاصل از چاقی بر ستون فقرات کمری بلافاصله قابل تشخیص نیست بخصوص اینکه درد ناشی از آن بیشتر در ناحیه لگن و زانوها احساس می شود. شایع ترین شکل آسیب به صورت افزایش گودی کمر در اثر حجم زیاد شکم و آویزان بودن آن است. این حالت به مرور سبب پیدایش کمردردهای شدید و مزمن می گردد, که البته در حاملگی نیز شایع است ولی باید توجه داشت که مدتی پس از ختم حاملگی, ستون فقرات به شکل طبیعی خود بازمی گردد ولی در مورد چاقی مزمن این طور نیست. کاهش تحرک نتیجه قطعی چاقی است به طوریکه افزایش حجم بافت نرم موجب قطع حرکات مفصلی در انتهای دامنه طبیعی حرکتشان می گردد. تمامی مفاصل بخصوص مفاصل ران و زانوها درگیر شده و توانایی تحرک در کل دامنه حرکتیشان را از دست می دهند. افراد چاق بیشتر از بقیه به آرتروز مهره های کمری مبتلا می شوند در نتیجه در افراد چاق, کاهش وزن، اولین و مهم ترین اقدام در درمان کمردرد می باشد.

طرز خوابیدن صحیح

علل غیرمکانیکی:

علل غیرمکانیکی شامل آن دسته از علل طبی و یا بیماری های سیستمیک هستند که در سیر بیماری به طرق مختلف ممکن است باعث کمردرد شوند و تشخیص و درمان این بیماری ها تماما به عهده پزشک معالج شما می باشد. به طور کلی هرگاه دچار کمردرد شدید به عنوان اولین اقدام به پزشک مراجعه کنید تا ابتدا علل طبی یا سیستمیک آن بررسی گردد. شایع ترین علل طبی عبارتند از: بیماریهای التهابی، بماریهای عفونی،سرطان ها و بیماریهای متابولیکی و … که تشخیص و درمان همه آن ها همانطور که گفته شد بر عهده پزشک معالج شما می باشد.
بیماریهای التهابی: مانند آرتریت روماتوئید و اسپوندیلیت آنکلیوزان
بیماریهای عفونی: عفونت فضای بین مهره ای(دیسک) و استخوان مهره مانند سل و تب مالت
تومورها:مانند تومور ریشه اعصاب، تومور مهره ها، تومور اولیه استخوانی، تومور متاستازی مهره ها از پستان, پروستات, ریه, کلیه, تیروئید.
بیماریهای متابولیکی: پوکی استخوان و نرمی استخوان. از علل کمتر شایع می توان به مسمومیت با فلزات سنگین و بیماریهای ناشی از اختلال جریان خون اشاره کرد.

نکاتی که بیشتر به نفع علل طبی ومهم کمردرد هستند و نیاز به توجه و بررسی سریع دارند، عبارتند از:

1-شروع کمر درد در سن بالای 55 سال وزیر 18 سال.
2-کمردردهای شبانه .
3-دردهای ثابت که تحت تاثیر حرکت نباشند ویا با استراحت بهتر نشوند.
4-تاریخچه ابتلا به سرطان.
5-تاریخچه استفاده طولانی مدت از کورتون.
6-درد شدید با حرکت مختصر کمر.
7-اختلالات اسفنکتری مانند بی اختیاری ادرار.

8-وجود علائم و نشانه هایی مانند: تب، تعریق شبانه و کاهش وزن

منبع: کتاب برادوم ویرایش 2016